Несие келісіміне қол қою оңай, бірақ оны жасауға асықпау керек. Несиелер қайта жанданғаннан кейін несиелік келісімдердің шарттары дағдарысқа дейінгіден де қатал болды. Оның үстіне олардың кейбіреулері тікелей заңға қайшы келеді және украиндықтардың заңдарды білмеуі үшін жасалған. Басқалары заңға бағынады, сондықтан одан да қауіпті. Prostobank.ua келісім-шарттардың алты ықтимал айласын санады, онда сізге осы банктен несие қажет пе, жоқ па, соны қарастырған жөн.
Бұл мақала көптеген адамдарға басқа тұтынушылық несиені ресімдеу кезінде қателіктерді болдырмауға көмектеседі деп үміттенеміз. Несие шарты қосылу шарты болғандықтан, қарыз алушы оның шарттарын өзгертуді талап ете алмайды, тек не барлық шарттармен келісе алады, не тұтастай келісімге қол қоюдан бас тарта алады.Несие шартына қол қоюдан бірден бас тарту себептері.
1. Арбитраждық шарттың болуы.
Төрелік тармақ — шарт бойынша барлық даулар мен келіспеушіліктер жеке және заңды тұлғалар арасындағы дауларды шешу міндеті болып табылатын үкіметтік емес ұйымның төрелік сотына берілетін шарт. Мұндай келісім болған жағдайда тараптар жалпы юрисдикциядағы сотқа жүгіну мүмкіндігінен айырылады. Жалпы юрисдикциядағы сотқа берілген арызды соңғысы қараусыз қалдырады. Сонымен қатар, аралық соттың шешімі тараптар үшін міндетті болып табылады, ал оның орындалуы мемлекетке жүктеледі. Арбитраждық соттың шешіміне шағымдану өте қиын, өйткені мұны жасауға болатын негіздердің шектеулі тізімі бар. Сонымен қатар, арбитраждық соттағы сот шығындары жалпы юрисдикциядағы сотқа қарағанда әлдеқайда жоғары. Банк немесе басқа қаржы ұйымы белгілі бір аралық сотты (және көбінесе белгілі бір судьяны) тағайындаған жағдайда, төреліктің объективтілігі туралы айтудың қажеті жоқ.
2. Кредитордың шарт бойынша даулардың юрисдикциясын өзгерту әрекеті.
Бұл ретте шарттар жасанды түрде жасалады (мысалы, қосымша кепіл беруші – банк ұсынған тұлға), оған сәйкес клиент шарт бойынша міндеттемелерін уақтылы орындамаған жағдайда несие беруші сотқа қарыз алушының тұрғылықты жері бойынша емес, мифтік кепілгердің тұрғылықты жері бойынша жүгіну. Бұл жағдайда, сондай-ақ арбитраждық сот жағдайында қарыз алушы объективтілікке сенбеуі керек.
Дегенмен, тұтынушының құқықтарын қорғауға байланысты даулар тұтынушының өзінің тұрғылықты жері бойынша қаралуы мүмкін екенін есте ұстаған жөн. Яғни, тұтынушыны кемсітетін шарт ретінде тұтынушылық несиелеу шартының талаптарын даулауға кез келген жағдайда тұрғылықты жеріңіз бойынша сотқа жүгінуіңізге болады.
3. Шарт бойынша қарыз алушы несие берушіге соңғысының қарыз алушының шартты бұзуына байланысты шеккен барлық шығындарын, оның ішінде заңгерлік қызмет көрсетуге және т.б. толық көлемде өтеуге міндетті.
Әдетте, несие беруші сотқа қарыз шартына байланысты белгілі бір үшінші тұлғаның ақпараттық, консультациялық, заңгерлік қызметтерді көрсетуі туралы келісімді, сондай-ақ олардың төленгенін растайтын құжаттарды ұсынады. Қарыз алушының жауапкершілігі қандай да бір сомамен шектелмейтіндіктен, сот бұл шығындардың барлығын қарыз алушыға жүктеу туралы шешім қабылдайды.
4. Ипотека нысанасы есебінен кепіл ұстаушының талаптарын қанағаттандыру туралы шарттың немесе тармақтың болуы.
Мұндай тармақта не несие берушіге ипотека затына меншік құқығын беру, не оның өз атынан кез келген тұлғаға ипотека затын сату құқығы көзделуі мүмкін. Оның үстіне сот шешімі де, тіпті нотариустың атқарушылық жазбасы да талап етілмейді. Мұндай шарттың немесе ескертпенің болуы ипотека затына меншік құқығын тіркеу үшін негіз болып табылады.
Несие келісіміне қол қоюдан бас тартқан дұрыс.
5. Несиелік келісімде сыйақы мөлшерлемесін ықтимал арттыру туралы шарттың болуы.
АК-ның 1056-1-бабының екінші бөлігіне сәйкес, шартта белгіленген сыйақы мөлшерін банк немесе басқа қаржы институты біржақты тәртіппен көбейте алмайды. Сол баптың үшінші бөлігінде банктің немесе басқа қаржы институтының сыйақы мөлшерін біржақты тәртіппен өзгерту құқығына қатысты шарттың мәні жоқ (яғни жарамсыз және дау талап етпейтіні) көрсетілген.
Дегенмен, банктер айлаға барады, оның ішінде несиелік келісімдегі шартты алдын ала қосады, оған сәйкес пайыздар белгілі бір жағдайлар туындаған кезде өседі (мысалы, Ұлттық банктің есептік мөлшерлемесін арттыру). Бұл жағдайда бұдан былай сыйақы сомасын біржақты өзгерту болмайды, өйткені қарыз алушы шартқа қол қою арқылы мұндай шартқа келісімін білдірді. Мұндай шарттың болуы шартқа қол қоюдан бас тартуға негіз болып табылады.
Кейде несие бойынша пайыздық мөлшерлеменің ықтимал ұлғаюының шарты айыппұлмен «жабылуы» мүмкін. Мысалы, қарыз алушы келісім шарттарын бұзса (келесі төлемді кешіктіру, төлем қабілеттілігінің өзгергені туралы кешіктіру және т.б.), несие бойынша сыйақы мөлшері артады. Егер несиенің құны тіпті ең аз бұзушылықтың салдарынан айтарлықтай өссе, мұндай несиеге араласпаған дұрыс.
6. Келісім біржақты тәртіппен мерзімінен бұрын бұзу мүмкіндігін қарастырады.
Несие шартын мерзімінен бұрын бұзу нәтижесінде қарыз алушы алған несиесін мерзімінен бұрын өтеуге міндетті.
Алайда, тұтынушылық несие жағдайында «Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы» Украина Заңының 11-бабының 10-бөлігіне сәйкес несие беруші өтеу мерзімі аяқталмаған несиені қайтаруды келесі жағдайларда ғана талап ете алады:
кемінде бір күнтізбелік айға несиенің бір бөлігін және/немесе сыйақыны төлеуді кешіктіру — немесе
қарыз сомасынан он пайыздан астам қарыз сомасынан асып кету — немесе
тұтынушының несие сомасының бес пайызынан асатын бір төлемнен артық төлемеуі – немесе
тұтынушылық несие шартының талаптарын тағы бір елеулі түрде бұзу.
Шартты елеусіз бұзу, мысалы, тұрғылықты жерін өзгерту туралы уақтылы хабарламау оны мерзімінен бұрын бұзуға негіз бола алмайды.
Тиісті хабарлама қарыз алушыға 30 күннен кешіктірілмей берілуі керек. Егер осы уақыт ішінде қарыз алушы бұзушылықты жойса, несие берушінің талабы жарамсыз болады.
Тұтыну несиесі шартына енгізілмейтін шарттар:
қарыз алушыдан оның төлем қабілеттілігіне жатпайтын және қарыз алу үшін қажет емес мәліметтерді (мысалы, отбасы жағдайының өзгеруіне қатысты) ұсынуды талап ету —
несие беру үшін, егер тұтынушы мұндай жағдайда алған жағдайды қоспағанда, толық соманы немесе несие сомасының бір бөлігін қамтамасыз ету ретінде кепілге қою немесе оны толық немесе ішінара бағалы қағазды немесе басқа қаржы құралдарын депозитке салу немесе өтеу үшін пайдалану қажет. оның несие ставкасынан бірдей немесе жоғары пайыздық мөлшерлеме
Тұтынушы шарт жасасу кезінде кредитормен немесе кредитор белгілеген үшінші тұлғамен басқа шарт жасасуға міндетті, мұндай шарт жасасу заңмен талап етілетін және/немесе мұндай шарт бойынша шығыстар туындаған жағдайларды қоспағанда шарт тұтынушы үшін несиенің жалпы құнында тікелей көзделген болса, —
келісім-шарт бойынша кез келген шығындардың өзгеруі, оның ішінде пайыздық мөлшерлеменің біржақты өзгеруі.
Екатерина Гутгартс
http://www.prostobank.ua