Дәм алу әдеті мен тамақтану әдеті әрқашан адамдар арасында қызу пікірталас пен пікірталастың тақырыбы болды. Дәмге қатысты ешқандай дау жоқ екені анық болса да, вегетарианшылар мен ет жеуді жақтаушылар арасындағы даулар көптеген ондаған жылдар бойы аяқталмады.
Кейбіреулер солай дейді ет бізге пайдалыбасқалары осылай дейді ет өте нашар, және көптеген аурулардың дамуына, ерте қартаюға және денсаулықтың нашарлауына себеп болады. Мүмкіндігінше, оны анықтауға тырысайық.
Бізге де керек ет? Неліктен көптеген адамдар оны тамақтанудағы алғашқы заттардың бірі деп санайды? Әрине, адам ерте заманнан бері ет жеп келеді деп айта аламыз және бұл оның өмір сүруіне, өсіп-жетілуіне және дамуына көмектесті. Бірақ қазір бізде қажетті және әртүрлі басқа да көптеген тауарлар бар: жарма, жарма, нан, көкөніс, жемістер, картоп, өсімдік майлары, сүт өнімдері, теңіз өнімдері мен балық, шөптер, жидектер мен саңырауқұлақтар, тәттілер және басқалардың барлығы дерлік.
Дегенмен, сіз рационында еті жоқ отбасын кездестіре аласыз. Оның үстіне, ет тағамдарынсыз өзіңіз үшін салтанатты тойды елестету мүмкін емес, ал көптеген отбасыларда кәдімгі түскі немесе кешкі ас кейде ет өнімдерінсіз болады. Етке деген қажеттілік біздің ағзамыздың физиологиялық ерекшеліктерінен, мемлекеттік асхананың дәстүрлерінен бе, әлде жай ғана тамақтану әдеттері мен таптаурындарынан ма? Ет жоғары сұрыпты белоктардың және көптеген витаминдердің, аминқышқылдарының, майлардың, минералды және экстрактивті заттардың көзі болып саналады. Ет тұтынуды ұстанатындардың көпшілігі ондағы темір мен амин қышқылдарының болуына байланысты оны қажет деп санайды және олар еттен бас тартқан адамдарға анемия қауіп төндіретініне сенімді.
Сонымен қатар, ет біздің денемізге қуат бере алмайды, мысалы, көмірсулар. Салауатты ас қорытуға қажетті талшық етте де кездеспейді; ас қорыту үшін ет өте қиын, ал дене оны өңдеуге және ыдырайтын өнімдерден құтылуға көп күш жұмсайды.
Етті жақсы көретіндер оның өте дәмді екенін, сондықтан оны басқа өнімдермен алмастырғысы келмейтінін айтады. Расында да, ет тағамдары өте дәмді, дәлірек айтсақ, дәмін тітіркендіретін, одан сайын жегісі келетін қасиетке ие. Неліктен бұл болып жатыр?
Ет тағамдары әрқашан дәмдеуіштер, тұз, хош иісті қоспалармен дәмделеді, сондықтан олардың дәмі ғана емес, тіпті иісі де тәбетті тудырады. Осыны ескерген жөн: егер ет шынымен де дәмді болса, неге оны алма немесе апельсин сияқты дәмдеуіштерсіз жеуге болмайды? Ет пайдасына тағы бір дәлел: біздің ата-бабаларымыз оны өсімдік тағамдарынан артық көрген. Бұл ішінара дұрыс, бірақ біздің әкелеріміздің таңдауы көп болды ма? Мұз дәуірі өсімдіктердің барлық дерлік азық-түліктерін жойып жіберді, қыс ұзақ және қатал болды, сондықтан ет негізгі тағамға айналды. Оның үстіне жазда сақталған жемістер мен тамырлар қыс бойы сақталып, адамдарды қалай тамақтандырар еді? Ал етті кептіруге, кептіруге, кейінірек тұздауға және одан кез келген уақытта пісіруге болады.
Соңғы жылдары ет тұтынуға деген көзқарас өзгерді. Әлемнің барлық дерлік елдерінің көптеген ғалымдары зерттеулер жүргізді, оның барысында ет ең ауыр аурулардың (онкологиялық, жүрек-қан тамырлары, қант диабеті) және темекі шегу мен алкоголь сияқты жағдайлардан кейін өлімнің алғышарты екендігі расталды. Адам ағзасы майдың және холестериннің үлкен мөлшерін жеңе алмайды және мұның бәрі қан тамырларының қабырғаларында сақталады.
Еттің тағы бір жағымсыз қасиеті оның тотықтырғыш әсері. Ет әуесқойлары айтатын сол маңызды аминқышқылдары біздің денемізде күйіп, күшті қышқылдарды қалыптастырады және оларды бейтараптандыру үшін көп күш қажет.
Еттен табылған пурин негіздері денеге айтарлықтай зиян келтіреді, әсіресе метаболикалық бұзылулар орын алған жағдайларда. Ет сорпасын қайнатқанда сорпаға пуриндік негіздер түседі, соның салдарынан қан мен зәрде несеп қышқылының мөлшері артады. Нәтижесінде артрит, артроз және басқа буын аурулары пайда болады.
Тоқ ішекте етті жиі қолданған кезде оның қабырғаларында шіріген микробтардың орналасуына ықпал ететін процестер пайда болады. Бұл микробтардың белсенділігі нәтижесінде пайда болатын токсиндер ішек жолынан қанға сіңіп, бүйрек пен бауырды антидот жасау және бұл токсиндерді ағзадан шығару үшін көп жұмыс істеуге мәжбүр етеді. Бірақ дененің ресурстары шексіз емес.
Бірақ қазіргі уақытта тұтынушыларға ұсынылатын еттің сапасы өзекті мәселе болып отыр. Еттің өзі ауыр тағам екендігі жеткіліксіз, қазіргі заманғы өндірушілер оны денсаулық үшін ықтимал қорқынышты өнімге айналдырады. Қазір мал шаруашылығында мал мен құстың өсіп-жетілуіне ықпал ететін гормондар, дәрі-дәрмек, басқа да химиялық заттар қолданылып жатқанын ешкім де жасырмайды. Енді зауыттық әдіспен сатып алынатын еттің экологиялық қауіпсіздігі туралы айтудың қажеті жоқ. Сонымен қатар, сою алдында жануарлардың көпшілігі ауыр күйзеліске ұшырайды, бұл кезде олардың қанында және тіндерінде улы заттар түзіліп, пайдалылары жойылады. Осының барлығымен ет сапасы күрт төмендейді.
Ежелгі уақытта тамаққа арналған жануарларды шеберлер сойып, оларды тез және анық соққымен өмірінен айырды, сондықтан олар ештеңені түсінуге де үлгермейді. Заманауи мал сою алаңдары – нағыз өлім фабрикасы, онда қорқынышты түстен айғайлаған жануарларды жүздеген адамдар сойып жатыр және олар бәрін жақсы түсінеді.
Сойылғаннан кейін ет ыдырауы мен түсінің өзгеруіне жол бермеу үшін химиялық заттармен өңделеді. Нитраттар, нитриттер және басқа заттар еттің қызғылт түсі мен көрінісін сақтауға ықпал етеді, бірақ бұл етті жеген кезде ісіктердің дамуына ықпал ететін сипаттамалар береді.
Бұл заттардың барлығы біз дүкендер мен гипермаркеттерден сатып алатын ет пен ет өнімдерінде қалады, бірақ бұл туралы қаптамада ешкім жазбайды — тамақ қоспалары мен консерванттар сияқты заң мұны алдын ала қарастырмайды.
Қазіргі уақытта жетекші диетологтар мен диетологтар ет тұтынуды жою арқылы көптеген аурулардан аулақ болуға болатынын ашық айтады. 20 жыл бұрын адамға тәулігіне 100 50 г ақуыз қажет деп жалпы қабылданған. Қазір бірқатар елдерде жүргізілген сансыз зерттеулердің арқасында күніне 40 5 г ақуыз толығымен жеткілікті екендігі ресми түрде мойындалды. Бұл мөлшерде ақуызды алу үшін ет жеудің қажеті жоқ. Бұл жағдайда ағзаға ет ақуыздарына қарағанда оңай сіңетін қажетті ақуыздарды бұршақ және дәнді дақылдардан, жаңғақтардан, сүт өнімдерінен, жемістер мен көкөністерден алуға болады. Өсімдік ақуыздары әрқашан дененің барлық өмірлік процестерін жақсартуға ықпал етеді және етте кездесетін заттар сияқты жағымсыз салдарларды тудырмайды.
Соған қарамастан, ет жеу немесе жемеу — бұл әр адамның жеке ісі және біз бұл тағамнан бас тартуға ешкімді шақырмаймыз. Бірақ ет жеуге шешім қабылдағандар денсаулыққа қауіп төндірмейтін және өз денесін қалай қорғау керектігін білуі керек.
Етті аптасына үш реттен аз жеген дұрыс, ал қардай ақ құс етіне, ішімдіктерге артықшылық беріп, етті жиі балықпен алмастыруға тырысу керек. Етті сатып алғанда, тұрақтылық тұрғысынан неғұрлым тұрақты нұсқаларды табуға тырысыңыз және одан өнімдер немесе өңделген өнімдерді емес, жаңа піскен ет алыңыз.
Пісіру алдында етті салқын суға салып, сорпа үшін бірінші сорпаны пайдаланбаңыз — оны аямай төгіп тастаңыз. Осылайша сіз өз денеңізді ыдырау өнімдері мен химиялық заттарды тұтынудан ішінара босата аласыз.
Ет жасаудың ең жақсы әдістері — қайнату, қуыру, грильдеу немесе кем дегенде бұқтыру. Гарнир ретінде ең жаңа жасыл және крахмалсыз көкөністерді таңдаған дұрыс.
Әрине, бұл кеңестердің бәрі орындалмауы мүмкін, қуырылған ет бар, тұз және дәмдеуіштермен жомарт хош иістендірілген немесе өнеркәсіптік жағдайларда ысталған, сырамен жуылған. Нақтырақ айтсақ, ер адамдарымыз ет жегенді жақсы көреді. Ханымдар өздерінің миын пайдалануға шақырылады, біздің денсаулығымыз бен сұлулығымыздың қытырлақ қыртысы бар хош иісті стейк бар.
Гатаулина Галина